Leerervaring met Tearfund en TEDDO, een grass-root NGO in Oost-Oeganda

Samen Ondernemen Met Tearfund (SOMT) een COU-TEDDO-project 

Toen ik begin 2020 contact opnam met Tearfund Nederland om mijn hulp aan te bieden, waren er al twee dingen gebeurd: Er was een groep Nederlandse ondernemers die sprak over ‘gezamenljk ondernemerschap’: Samen Ondernemen Met Tearfund (SOMT). Ze hadden elkaar een keer ontmoet en zouden elkaar nog een keer ontmoeten: en de corona-lockdown! Ik bood mijn hulp aan: om online, virtuele vergaderingen te regelen en om dit initiatief te helpen faciliteren met mijn eigen ondernemersexpertise. Het project was met een NGO van de Church of Uganda, genaamd COU-TEDDO: het Teso Dioceses Planning and Development Office. De Teso-regio is een arm gebied, gelegen in Oost Oeganda, een halfdroog, landelijk gebied, met veel arme kleine boeren die de klimaatverandering nauwelijks kunnen overleven.

Twee jaar lang steunden we het TEDDO-project, waarbij we veel lazen en leerden over de achtergrond van de stammen in de Teso-regio en in het Kalaki-district, Bululu. We organiseerden virtuele vergaderingen, faciliteerden Value Proposition-workshops, luisterden naar de uitdagingen zoals beschreven door het TEDDO-leiderschap en creëerden enkele slimme hypothesen over hoe we kunnen samenwerken. 

Oeganda bezoeken

Ten slotte konden we van 18 t/m 25 maart 2022 naar Oeganda reizen om onze vrienden van TEDDO te bezoeken en de lokale boeren ontmoeten. Ik heb bijna honderd ngo’s geholpen en Afrika vaak bezocht, maar dit was een van de meest leerrijke ervaringen die ik ooit heb gehad!

Het verhaal voorbij data

Als ervaren ondernemers zien we graag data: hoeveel is er geïnvesteerd, wat zijn de resultaten, wat zou het rendement zijn geweest zonder deze interventie en hoe kunnen we de ROI (Result On Investment) hiervan verbeteren voor de boeren?

We ontmoetten een stam in Bululu County. De gemeenschap verwelkomde ons hartelijk, in een van de dorpen waren wij de allereerste groep ‘muzungus’, blanken, die ze ooit als hun gasten hadden! Ze stelden zichzelf voor, de voorzitter was in de meeste gevallen een dame, de verschillende commissieleden, de leden van de spaargroep en deelden verhalen over hoe de TEDDO-interventies hun leven en de gemeenschap hadden veranderd. “We waren een gemarginaliseerde stam”, zegt Grace, de dame die hun businessplan uitlegde, “We hadden geen land en waren niet goed georganiseerd. Dankzij het programma van TEDDO zijn we nu georganiseerd in gemeenschappen, hebben we spaargroepen en leren we over coöperatieve landbouw en het verbouwen van droogtetolerante gewassen.”

Het werd me duidelijk dat de impact enorm was, de impact van gezien en gehoord worden, en begeleiding krijgen in hoe ze zichzelf beter konden organiseren. De projectmanager van TEDDO was hun ‘trusted advisor’, dat was duidelijk. Gemeenschapsvorming is misschien wel het meest impactvolle aspect van dit hele programma, het is een verhaal van echte mensen die worstelen om te overleven tijdens de steeds drogere seizoenen. En over hun zelfbestuur, eigenaarschap nemen binnen de mogelijkheden die ze hebben.

Ideeën delen, samenwerkend ondernemen

Een geheel nieuwe aanpak voor TEDDO, Tearfund, en voor ons ondernemers, is dat wij als ‘blanke Nederlandse zakenmensen’ onze feedback en visie konden deelden, dat is de insteek van Samen Ondernemen Met Tearfund. Het begon natuurlijk allemaal met het stellen van vragen, veel vragen tijdens de rondleidingen in de dorpen, in gesprek met de boeren, ze deden ons voor hoe je sesamzaadjes in rijen in de droge grond plant, het regenseizoen stond op het punt te beginnen. We werden gevraagd om met twee span ossen te ploegen en ze demonstreerden hoe je van as en zeep biovriendelijke bestrijdingsmiddelen kunt maken. We lunchten met deze dorpsmensen, speelden met hun kinderen en dansten op hun mooie muziek.

Na drie dagen de kerkbijeenkomsten en de akkers te hebben bezocht, brachten we tijd door met het team van TEDDO, waar ze hun resultaten van de afgelopen twee jaar presenteerden en we hadden een gezamenlijke brainstorm over hoe we ‘Samen Ondernemen’ kunnen vormgeven. Een spannende uitdaging, want wij, SOMT, zijn totaal verschillende ondernemers uit Nederland met allemaal verschillende opvattingen, maar omdat we ons best deden om open-minded te zijn, en om te luisteren voordat we spraken, namen Tearfund en TEDDO ons serieus, en samen kwamen we tot enkele bruikbare inzichten. We zijn het eens geworden over concrete vervolgstappen. 

Datagedreven zijn?

Zoals de meeste beginnende organisaties dat doen, heeft TEDDO gewerkt met Excel-sheets om gegevens vast te leggen en is het onlangs getraind in het gebruik van de Kobo Toolbox voor het verzamelen van mobiele gegevens. Dit is een gebied waar ik TEDDO persoonlijk in kan ondersteunen. Hoewel mijn ervaring ligt in het automatiseren van wat grotere NGO’s middels het Salesforce-platform, is mijn ICT achtergrond van toegevoegde waarde in dit stadium. Ik vond de gelegenheid om deze casus te bespreken met mijn Africolt-collega uit Oeganda door haar uit te nodigen op de laatste dag in Entebbe, en zij is geïnteresseerdom TEDDO te begeleiden met het opstarten met Kobo. Voor mij is dat een nieuwe ervaring om met een dergelijk tool ICT vanaf de basis op te bouwen binnen een NGO, al die honderd NGO’s die ik heb mogen adviserengewerkt hadden al een staande organisatie als het om ICT en data gegevens ging. Als sponsor en adviseur voelt het als een voorrecht om vanaf deze beginfase waarde toe te mogen voegen.

Een heel divers team!

We bespraken zaken als investering in waterirrigatie, twee van mijn medereizigers zitten in maritieme technologie en zullen onderzoek doen, een andere collega met een achtergrond bij een cooperatieve bank, bracht structuur in het ontwikkelingssproces van de boeren om tot volwaardige cooperatiehouders te komen. We hebben een accountant in ons team en een geboren voorzitter. Zo vormen we een ‘complementair high-performance team’ in nauwe samenwerking met de Tearfund programmamanager, waarbij het team van TEDDO de echte materiedeskundige is, het is zo goed om te merken dat zowel Tearfund als TEDDO openstaan ​​voor onze (soms vreemde) vragen en nieuwe ideeën.

Het meest waardevolle: de ‘small data’

We hebben in Oeganda veel gesproken over agribusiness, het vormen van coöperaties, denken als ondernemers, en methoden om de opbrengst en het inkomen van die arme boeren te verhogen zodat ze weerbaarder te worden tegen klimaatverandering en minder afhankelijk van de vaak onbetrouwbare tussenpersonen. Maar wat me het meest trof, was de impact van de gemeenschapstraining ontworpen door Tearfund, het ‘Umoja-programma‘, hun benadering van Church and Community Transformation (CCT).

In mijn vakgebied (ICT) hebben we het vaak over ‘big data’ en ‘een datagedreven organisatie’. En het is waar dat data belangrijk is, maar weinig heeft meer waarde dan de positieve verandering die ik zag in de levens van deze mensen, dankzij de christelijke waarden die werden onderwezen door Tearfund en TEDDO, die we zouden kunnen benoemen als ‘small data’.